Voorkeursgedrag
Vrijwel iedereen kent de uitdrukking: als je blijft doen wat je deed, krijg je (steeds meer van) wat je kreeg. Er zijn nogal wat omstandigheden waarin we denken dat we de aanpak, de oplossing of de uitkomst al kennen. Bijvoorbeeld omdat we dat al vaker bij de hand hebben gehad. Of omdat je zoiets nu eenmaal zo-en-zo aanpakt. Dat is logisch of normaal. Dus gedragen we ons bij voorkeur zoals gebruikelijk.
Dat levert niet altijd op wat ervan wordt verwacht. Tot er een kritieke situatie ontstaat, waaruit duidelijk wordt dat er nu echt uit een ander vaatje moet worden getapt. Gedrag uit dat vaatje kennen we vaak nog niet. Of we kunnen het nog niet toepassen.
Problematiseren of compliceren
Aangepast of ander gedrag vertonen kost moeite. Je moet er je best voor doen en soms streng zijn voor jezelf. Dan is ’tot het gaatje gaan’ niet voldoende. Als je echt het verschil wilt maken moet je er doorheen. Doorbijten dus (foto boven). Als dat niet gebeurt bestaat de neiging de situatie te problematiseren of compliceren. Zodat een excuus ontstaat om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen.
Symptomen of oorzaken
In plaats van een gesprek over “wat ik kan doen om vooruit te komen” gaat het gesprek dan over “wat er moet veranderen zodat ik vooruit kan”. De houding verandert van actief naar reactief en de nadruk verschuift van oorzaken naar symptomen.
Symptoombestrijding is gericht op klachten in plaats van oorzaken. Ook dan krijg je nog meer van het gedrag dat je al kreeg.
Wat ik bewerkstellig is algemeen te omschrijven als “de fit tussen mens en organisatie optimaliseren (doel) waardoor het geheel op passende wijze een volgend niveau van functioneren bereikt (effect)”.
Signalen
Emoties zijn de graadmeter voor de mate waarin mensen in staat zijn met een situatie of een verandering om te gaan. Uit emotie valt informatie te halen over de aanleiding, de urgentie en de manier om effectiever met een situatie om te gaan.
Samen met informatie over de organisatie, de symptomen, de betrokken personen, de situatie en de context leidt een diagnose tot duiding van de dynamiek. Dat maakt duidelijk wat de situatie nodig heeft om een nieuw dynamisch evenwicht te vinden. En daaruit volgt waar we invloed kunnen uitoefenen en welke interventies daarvoor mogelijk en nodig zijn.
Begeleiding
Mensen bijstaan in het omgaan met gedragsvraagstukken. Persoonlijk, professioneel, in teams of organisatieverband. Vooral als sprake is van:
- verandering, dynamiek of complexiteit
- aanhoudende, repeterende of escalerende patronen
- onverwachte, dringende of kritieke situaties
- identiteits- of koerskwesties
Dat doe ik in de vorm van ondersteuner, begeleider, coach, adviseur, interimmanager of mengvormen daarvan.
Gedragsvraagstukken kunnen aanhoudende, terugkerende of urgente opgaven, uitdagingen, kwesties, issues of problemen zijn.
Samen met de betrokken persoon of personen creëer ik een aanpak die een doorgang in de situatie mogelijk maakt. Zo leren mensen met (gedrags)verandering omgaan wordt onnodige herhaling voorkomen.
De kern: waarnemen
Ter illustratie de navigatiemetafoor: als je ergens heen wilt, dien je om te beginnen te weten waar je nu bent.
Weten waar je nu bent is synoniem voor realistisch zijn. De realiteit kennen en begrijpen, inclusief je eigen positie en beweging daarin, inclusief je eigen verhouding daartoe.
Aan de publieke opinie te zien is dat steeds lastiger. Een belangrijke reden zou zijn dat de samenleving – in toenemend tempo – dynamischer en complexer wordt. Een andere veelgenoemde reden is toename van de druk, zoals tijdsdruk, prestatiedruk en risicodruk, die het zicht vernauwt en zo het gedragsrepertoire beperkt.
Gevolg is dat de mens onvoldoende in staat is zijn eigen positie in die realiteit te bepalen en invloed uit te oefenen op zijn situatie. Een veelgehoorde reactie op misstanden is dan ook: “Daar heb ik toch geen invloed op!?”. Daarmee verandert de houding van actief naar reactief of zelfs passief, van leidend naar volgend.
En dat is erg jammer, want de invloed die je wel hebt gaat daarmee ook verloren.
…
Om toch te kunnen (over)leven bestaat de neiging de wereld bewust of onbewust te vereenvoudigen. Het is het idee van een maakbare wereld, waarin alles volledig rationeel, bewust, meetbaar, controleerbaar, regelbaar en aantoonbaar ‘in control’ is.
De realiteit is van nature echter maar voor hooguit de helft rationeel en bewust. Maakbaarheid en control zijn dus, eveneens van nature, beperkt. Zo ontstaat gedrag dat niet meer passend is binnen een gegeven situatie. Waardoor de druk verder toeneemt en risicomijdend gedrag ontstaat.
Daarom is het zinvol om te leren hoe je tijdig kunt ‘waarnemen’ waar je staat en welke invloed je kunt uitoefenen. Dan kun je gericht ergens heen.
Kundig waarnemen leidt vrijwel direct tot realistischer gedrag. Waarnemen is niet zomaar een term. Het is een kunde, die gewoon te leren is en waar je de rest van je leven baat bij hebt. Heb jij een situatie die je op deze manier wilt onderzoeken? Dan is het zinvol om kennis te maken.
Samenwerkingspartners
Ik werk vooral intensief samen met cliënten, mensen bij de opdrachtgever en personen die aan de opdracht verbonden zijn. Als de situatie erom vraagt werk ik samen met een of meer van onderstaande collega’s of collega’s uit mijn netwerk.
